De omvang van de overheid is geen politieke keuze en het investeren in ICT, HR- en managementconcepten heeft weinig zin als we geen vervangende invulling hebben voor de surplustijd die we creëren als we productiever worden. Deze conclusie kun je trekken wanneer je de wetmatigheid toepast die is beschreven door de Amerikaanse econoom William Baumol (1922). In 1966 schrijft hij, samen met William Bowen, het artikel: ‘Performing Arts: the economic dilemma’. Hierin geeft hij aan dat voor het spelen van een symfonie in de 19e eeuw evenveel mensen nodig zijn als nu. Het blijkt moeilijk om muzikanten productiever te maken, net als kappers of andere dienstverleners. Echter veel, en steeds meer, dienstverleners en ambtenaren zijn vooral informatiewerker geworden. Hier zou je verwachten dat ICT ons productiever maakt, maar volgens Nobelprijswinnaar Robert Solow zie je computers overal behalve in de productiviteitscijfers.
Het artikel van Baumol en Bowen uit 1966 vormt de basis van de wet van Baumol, vaak ook de ziekte van Baumol genoemd. Wanneer je de ziekte van Baumol in de huidige context zou plaatsen, zou je kunnen stellen dat de ziekte uit twee componenten bestaat. Het maakt ten eerste niet uit hoe hard we werken, welke HRM- of managementconcepten we ook toepassen of hoeveel we ook investeren in ICT. Wanneer we geen alternatief hebben voor de tijd die we besparen als we productiever worden, zullen we niet productiever worden en schieten we niet zoveel op met meer, harder of langer werken. Zo laat de VPRO Tegenlicht uitzending van 15-2-2015 zien dat managers waarschijnlijk vervangen zullen worden door coaches, maar hiermee worden problemen niet opgelost, hooguit verplaatst. De tweede component van de wet bestaat uit de situatie dat lonen in de tertiaire en quartaire sector meestijgen met de primaire en secundaire sector (waar we wel veel productiever worden). Maar de loonstijging van bijvoorbeeld artsen en onderwijzers wordt niet gerechtvaardigd door een hogere productiviteit. Hierdoor wordt het gat tussen welvaartskosten en opbrengsten steeds groter. Het is precies dit gat dat ons in de problemen heeft gebracht en zich, met de crisis van 2008 geopenbaard heeft.
>> Lees hier het hele artikel
