Het herstel van onze economie blijft broos, ook in 2015. Philips topman Frans van Houten ziet het bijdrukken van geld door de ECB, als oplossing voor de tegenvallende vraag naar Philips producten (RTLZ 20-10-2014). Zo zou je het volgens de verslaggever Bart Reijnen in ieder geval kunnen uitleggen. Veel beleidsmakers, economen en politici willen ons doen geloven dat de uitweg uit de crisis, economische groei is. En als consumenten niet wil kopen? Dan drukken we goedkoop geld bij en verleiden consumenten om dat te kopen wat ze eigenlijk niet nodig hebben. Zo wordt er volgens de Wall Street Journal (23-4-2011), in de VS jaarlijks $1200 miljard uitgegeven aan producten waarvan Amerikanen zeggen dat ze deze niet nodig hebben.
Van steeds meer naar betaalbaar en duurzaam
De vraag is wie er belang bij heeft dat we producten kopen die we eigenlijk niet nodig hebben? Hiermee hangt de vraag samen of het helpt aan de knoppen van een kapotte welvaartsmachine te draaien? Werkt het mechanisme van geldverruiming, lage rente en banen creëren nog wel? Moet je banen wel creëren? Als er behoefte was, zou die baan er toch al lang geweest zijn. En hebben consumenten eigenlijk wel behoefte aan steeds meer welvaart? Kunnen economische modellen er wel van uit gaan dat de mens een oneindige behoefte heeft? Want als dat niet zo is dan hebben we wellicht andere inzichten nodig. Misschien moeten we de transitie maken van een systeem dat gericht is op steeds méér welvaart naar een systeem dat gericht is op een duurzame welvaart?
Ondanks, of misschien door big data, een overvloed aan informatie en niet effectieve kennis, lukt het beleidsmakers maar niet uit de crisis te komen. Ze missen de wijsheid. Zo is de olieprijs historisch laag, bewegen aandelenkoersen flink op en neer, hebben Duitsland, Rusland en China hun groeicijfers naar beneden bijgesteld en waarschuwen onder andere: The Economist (16-8-2014), The Guardian (15-10-2014) en The Times (21-10-2014) voor een triple dip in eurozone. We zijn al sinds 2008 in crisis en er is nog geen zicht op structureel herstel. Gemeten naar de hersteltijd van de werkgelegenheid, zijn we nog nooit zolang in crisis geweest. Recessies volgen elkaar steeds sneller op en duren ook steeds langer. Dat is een teken dat de machine waarmee we onze welvaart maken toe is aan vervanging. Vergelijk het maar met je auto: als deze steeds vaker naar de garage moet en daar steeds langer blijft, is dat een teken dat de auto toe is aan vervanging.
We hebben behoefte aan een stip op de horizon. De vraag is hoe zien we die stip met elkaar? Ik denk dat we op dit moment vooral verder kunnen komen, niet door debat en antwoorden, maar door dialoog en de juiste vragen te stellen. Dit kan bijvoorbeeld met een nieuwe vorm: ThoughtExpedition. Voor een ThoughtExpedition wordt een hybride vorm gebruikt: een kruising tussen dialoog (bijvoorbeeld op basis van een socratisch gesprek) en het gebruiken van wijsheden van thought leaders. Tijdens deze expedities, georganiseerd door Weconomics partners, wordt ingegaan op oud denken versus nieuw denken. Albert Einstein zei het al treffend: ‘De wereld die we gemaakt hebben is een product van ons denken. Willen we de wereld veranderen, dan moeten we ons denken veranderen.’
ThoughtExpedition: in dialoog inzichten delen
In een ThoughtExpedition worden belangrijke vragen voorgelegd aan vernieuwers van nu en dwarsdenkers van toen, zoals Albert Einstein. Via een dialoog kunnen deelnemers een eigen vraag, observatie of situatie voorleggen in relatie tot het thema. Samen komen ze dan via een dialoog tot nieuwe inzichten. Een voorbeeld van een observatie: Volgens premier Rutte is er een generatie Nederlandse ondernemers opgestaan die de wereld verovert met muziek, apps en games (Kerkdijklezing 12-11-2014). De vraag is of dit ons verder, óf verder weg helpt, bij de organisatie van een betaalbare en duurzame welvaart? Volgens Albert Einstein kun je belangrijke problemen niet oplossen met hetzelfde denkkader als waarmee ze ontstaan zijn. Hier ligt voor de deelnemers aan een ThoughtExpedition de uitdaging om door dialoog en open vragen te stellen, elkaar nieuwe inzichten te verschaffen.
Het uitgangspunt van een ThoughtExpedition is dat we getuige zijn van een fundamentele verandering in onze samenleving. De manier waarop we onze productie- en consumptie organiseren zal in de 21e eeuw fundamenteel veranderen in vergelijking met het systeem dat we gebruikt hebben in de 19e en 20e eeuw. We staan aan het begin van de een transitie. Een transitie van een maatschappij en bijbehorend systeem, die gericht is op het produceren en consumeren van steeds meer materiële welvaart, naar een maatschappij en systeem die gericht zijn op een betaalbare en uiteindelijk duurzame welvaart.
Wat is de stip op de horizon?
De vraag is dan: Wat is de stip op de horizon? Wat wordt het nieuw geloof en wat zijn nieuwe visies en overtuigingen die we nodig hebben? Voor een ThoughtExpedition is het antwoord op deze vraag van secundair belang. Van primair belang is het creëren van een situatie waarbij we meer gezamenlijk, vanuit een bepaald consent (toestemming, niet overeenstemming), samen een nieuw denkkader en een nieuwe visie ontwikkelen van waaruit we vragen beantwoorden, dilemma’s oplossen of situaties de baas kunnen. Een ThoughtExpedition richt zich primair op de ‘waaromvraag’ (wat is het probleem, wat is de uitdaging, welk inzicht heb ik nodig) en secundair op de ‘wat-‘ en ‘hoe-vraag’ (tools, oplossingen). Meestal volgt de ‘wat’ en ‘hoe’ uit het antwoord op de ‘waaromvraag’.
Het doel van een ThoughtExpedition is vooral: oude conditioneringen loslaten en elkaar inzicht verschaffen in een nieuw gemeenschappelijk denkkader. Het doel van een ThoughtExpedition is vooral ideeën en inzichten uitwisselen en in een open gesprek, ‘nadenken’ over wat de betekenis is van de aangedragen situatie. Nadenken over het dilemma of de vraag in relatie tot het thema en uiteindelijk in relatie tot de wereld waarin we willen leven. Binnen Weconomics en daarmee ook het ThoughtExpedition staat de volgende afleiding centraal:
- Met welke welvaart willen we leven?
- Welk werk moeten we daarvoor doen, wat moeten we daarvoor leren?
- Hoe gaan we werk en leren organiseren?
- Wat is jouw rol daarin (privé en werk)?
- Wat is de rol van instituten en instituties daarin (middelen)?
Wie de bestemming kent vindt zijn weg
De methode die gekozen wordt om dit doel te behalen is een hybride vorm: een kruising tussen dialoog en leren van wijze uitspraken van thought leaders. Een ThoughtExpedition wil wel verwonderen, maar niet verwarren. Het ThoughtExpedition gaat ervan uit dat kennis en wijsheid (common sense) al in mensen zit. Je hoeft het er niet in te stoppen, je moet het door vragen stellen vooral uithalen. En bij twijfel of verwarring, kunnen we terugvallen op patronen en wijze uitspraken van thought leaders.
In december en januari worden drie ThoughtExpeditions georganiseerd in Huizen en Amsterdam die allemaal vol zitten. Voor meer informatie over het deelnemen aan een ThoughtExpedition, of het zelf organiseren hiervan: stuur een mailtje naar de auteur paul.bessems@gmail.com.
Het klopt dat we behoefte hebben aan een stip aan de horizon. Alleen zonder ‘pijn’ geen perspectief. Volgens mij hebben we naast een stip aan de horizon behoefte aan begeleiding waarin we leren afscheid te nemen van ‘oude’ beliefs en dat dit geen pijnloze weg is. Patronen zijn (helaas) hardnekkig en belemmeren ons tijdig een andere weg in te slaan. Als we de tijd nemen om echt diep te luisteren is mijn heilige overtuiging (en de juiste vragen te stellen) kunnen we een stem horen die ons deze weg wijst.
Beste Ruud, dank voor je reactie. mee eens zonder pijn geen perspectief. We hebben moedige mensen nodig en moed is niet de afwezigheid van angst maar het besef dat iets anders belangrijk is.
Wil je meer verdieping over dit onderwerp met anderen? Schrijf je in voor de #ThoughtExpedition tour 2015 http://bit.ly/1rWmyDi
De vraag waar het herstel blijft hangt in belangrijke mate ervan af of en wanneer de overheid erin slaagt de steeds maar toenemende ongelijkheid van inkomens en vermogens en halt toe te roepen. Deze ongelijkheid is funest voor de economie en brengt onze samenleving in gevaar.
De meest simpele (en misschien ook wel de enige) oplossing is om het huidige sociale stelsel van uitkeringen en toelagen te vervangen door een voldoende hoog Onvoorwaardelijk (Universeel) Basisinkomen voor iedereen (OBi of UBI). Het is de vervanging van een ondoelmatig, bureaucratisch, fraudegevoelig stelsel dat mensen beoogt te redden uit financiële nood, door een simpel en eerlijk systeem dat voorkomt dat mensen in financiële nood geraken.
Het is niet verwonderlijk dat het UBI de laatste jaren weer volop in de belangstelling staat. Het UBI kan mensen met lagere en middeninkomens aan meer koopkracht helpen waardoor de economie gestimuleerd wordt. Het bedrijfsleven (Philips) vaart daar ook wel bij. Maar er zijn zoveel meer voordelen te behalen. Om er een paar te noemen: armoede wordt uitgebannen, studenten hoeven minder studiegeld te lenen, gevangenen hebben bij terugkeer in de samenleving een financiële basis om van te leven, zzp’ers krijgen die basis eveneens, criminaliteit vermindert drastisch, werk en inkomsten worden er eerlijker door verdeeld.
Beste Joop,
Met een basisinkomen kan je geen problemen oplossen die in de oude wereld met oude denkpatronen zijn ontstaan. Het vraagt echt nieuw en anders denken dan we gewend zijn. Een basisinkomen relateren aan afnemende criminaliteit en stimulans voor de economie, is nog steeds passend bij de denkpatronen die we al kennen. Ik denk dat daarmee slechts de referentie over welvaart verandert, maar een diepgewortelde transitie naar duurzaam welzijn niet ondersteunt.
aanhakend op Einstein’s uitspraken. In welk systeem leven wij dan? En hoe kunnen wij dat systeem dan verlaten? En door wat kan/zou het dan vervangen moeten worden? Is een systeem überhaupt voorwaarde voor welzijn?
In mijn beleving zitten wij in een oogst- en controlesysteem voor een kleine groep van machthebbers, die het verkopen onder de noemer “herverdeling”. Mensen worden dan steeds afhankelijker van dat systeem. Zij focussen op de verschillen in welvaart en niet op de oorzaak. Zij zien niet dat juist door deze herverdeling op basis van wet- en regelgeving er monopolies en schaarste worden gecreëerd. Zij zien niet dat de groep productieven steeds meer wordt uitgebuit en kleiner wordt. Zij zien dus niet dat een kleine groep mensen onevenredig veel welvaart (vrucht van arbeid) krijgen toegeschoven, zonder daar zelf een prestatie voor te hoeven leveren. M.a.w. we leven in een parasitair systeem. Het is goed voor de gezondheid van een organisme als de parasiet wordt verwijderd. Maar dat kan alleen als de parasiet door veel mensen ook als zodanig wordt gezien. En niet als die wordt gezien als voorwaarde, als onmisbaar, als een soort God.
Een basisinkomen is een oplossing binnen het bestaande systeem. ALS deze wordt ingevoerd, is het een efficiencyverbetering. Echter, leidt het ook tot een lastenverlichting van de kleine groep productieven? Of moeten die nog harder gaan werken? Uit hobby?
Hoi Harrie, volgens mij is belangrijkste patroon waar we het resultaat van zijn evolutie. en evolutie richt zich vooral op het voortbestaan van de soort. dus als we al een richting zouden willen aangeven waar we naar toe willen zou dat wmb richting voortbestaan soort zijn: betaalbare en duurzame welvaart. en duurzaam is volgens mij niet als een klein deel een groot deel kan onderdrukken, met welke middelen dan ook. Volgens mij moeten we de afleiding maken: met welke welvaart willen we leven, hoe organiseren we dat en wat is de rol of bedoeling van bepaalde middelen zoals de overheid of het basisinkomen