Breng je dagelijks veel tijd door achter de computer, in vergaderingen of aan de telefoon? Ja? Dan is de kans groot dat je jezelf regelmatig afvraagt: kan dit niet slimmer? De kans is groot dat je werkdruk ervaart en meer flexibiliteit zou willen, bijvoorbeeld om zelf je dag in te delen of je kinderen van school te halen. Wanneer je op je werk achter je computer zit is de kans groot dat je denkt: waarom moet ik die gegevens van deze e-mail overtypen in ons eigen systeem, kan dat niet handiger? Het antwoord is ja: het kan veel handiger. De kans is groot dat je in je werksituatie (maar ook privé) een groot deel van de dag bezig bent met communiceren, informatie delen en transacties uitvoeren via het internet. Dat lijkt misschien goed te gaan, maar we worden daarin nauwelijks productiever. En net het verbeteren van onze productiviteit is een voorwaarde om uit de crisis te komen en tot een duurzame welvaart te komen. Precies 100 jaar geleden was productiviteitsgroei (in 1913 startte Ford op Highland Park de lopende band) ook de drijfveer voor welvaart. Ook nu zullen we weer een lopende band gebruiken maar dan een internet lopende band van gegevensverwerkers.

Wat is het probleem?
Het probleem is dat we, na de uitvinding van de personal computer, ander werk zijn gaan doen, maar dit werk nog steeds op de oude manier organiseren. We gebruiken wel nieuwe concepten, zoals het nieuwe werken, social media en cloud computing, maar stoppen deze in oude klassieke organisatiemodellen. We werken nog steeds in ‘fabrieken’ die ooit ontworpen zijn om fysieke producten te maken. Informatie is onze belangrijkste productiefactor geworden en het verwerken van informatie ons belangrijkste productieproces. Hierin zullen we nooit veel productiever kunnen worden, wanneer we dat werk binnen ‘fabrieken’ blijven organiseren. Meer dan de helft van de Nederlanders is meer dan de helft van tijd bezig met het verwerken van data tot informatie en van informatie tot kennis, maar ze doen dit binnen werkorganisaties die meer dan honderd jaar geleden met een heel ander doel voor ogen zijn ontworpen. De meeste informatiewerkers rijden ’s ochtends nog steeds naar kantoor, hebben nog steeds een vast arbeidscontract, gebruiken nog steeds specifieke bedrijfssoftware en hebben nog steeds een dossier in het personeelsinformatiesysteem van het bedrijf waar ze werken. Een bedrijf, met muren en afdelingen, is een manier, een instrument om ons werk te organiseren. Dat werkt prima voor het maken van producten, maar is niet handig voor het delen van informatie, het communiceren met de omgeving of het uitvoeren van transacties via het internet. We denken in bedrijven, we organiseren in bedrijven en we automatiseren in bedrijven, terwijl er veel betere en slimmere organisatie-instrumenten zijn voor het werk dat we de 21^e eeuw (gaan) doen.

Waarom moeten we productiever worden?
Crisissen volgen elkaar steeds sneller op en duren ook steeds langer. Dat is een teken dat er iets staat te gebeuren. Ik heb dit gevoel ook als mijn auto steeds vaker naar de garage moet en daar ook steeds langer verblijft. Dat is meestal een teken dat de auto aan vervanging toe is. Zo is het ook met onze ‘welvaartmachine’. Uit de lange crisis, waar we sinds 2008 inzitten, blijkt, dat de ‘machine’ waarmee we onze welvaart produceren kapot is, niet meer gerepareerd kan worden en aan vervanging toe is. Onze welvaart wordt te duur. De overheid moet steeds meer bezuinigen en kan niet meer alle zorgtaken leveren die we gewend zijn. Dus zullen we weer meer taken zelf moeten doen. Maar daarvoor moeten we eerst meer ruimte creëren in onze drukke agenda en dat kan door productiever te worden. Wanneer je twee keer productiever wordt, verdien je evenveel, maar ben je na de lunch klaar om andere dingen te doen.

Om tot een duurzame welvaart te komen zullen we de informatiewerker veel productiever moeten maken. Automatisering, maar ook allerlei managementconcepten en opleidingen, hebben ons de afgelopen decennia nauwelijks productiever gemaakt. Dit komt vooral, omdat we het verwerken van informatie nog binnen de muren van bedrijven organiseren. Een landbouwer wordt ook niet productiever binnen een fabriek, evenals een fabrieksarbeider niet productiever wordt op een boerderij. Werk en werkorganisatie moeten bij elkaar passen, maar doen dan nu niet meer. Daardoor worden we nauwelijks productiever en kunnen we onze welvaart niet meer betalen. Het is tijd voor een fundamentele verandering in de manier waarop we het werk van de informatiewerker organiseren. Daarbij kunnen we ons nog moeilijk voorstellen dat we ons werk ook zonder hulp van bedrijven, banken en overheden kunnen organiseren.

Wat is de oplossing?
Als organisatieadviseur en community builder ben ik vooral bezig met het verbeteren van de productiviteit van de informatiewerker. Niet zozeer door nieuwe concepten, binnen traditionele bedrijven toe te passen, maar deze nieuwe concepten in te zetten in nieuwe organisatievormen zoals professionele communities, gedeelde informatienetwerken en een algemene datanutsvoorziening. De productiviteitswinst die we hierdoor realiseren kunnen we deels inzetten voor meer vrije tijd, maar zullen we vooral nodig hebben voor de organisatie van een duurzame welvaart.

Je zou denken dat bedrijven geïnteresseerd zijn in het verbeteren van de productiviteit. Dat zijn ze wel, alleen in het verbeteren van de productiviteit van hun eigen bedrijf. Wanneer productief bedrijf A haar werk over de schutting naar bedrijf B ‘gooit’, zullen we daar als maatschappij niet productiever van worden en lossen we niets op. Sterker nog, elk bedrijf uniek organiseren en automatiseren werkt in de keten contraproductief. Bedrijfssoftware, allerlei HRM- en managementconcepten, MBA opleidingen en social media zijn niet de oplossing voor ons probleem, maar de oorzaak. De fout zit niet in het systeem, het systeem is de fout.

Kijk naar een willekeurig interview of stuk over de manier waarop we uit de crisis moeten komen en de kans is bijna 100% dat één of meerdere keren het woord ‘samenwerken’ valt. Maar samenwerken, begint met het loslaten van je eigen organisatie. Als je dat niet lukt, werkt samenwerken contraproductief. Onze aarde is niet het centrum van het heelal, evenals je eigen bedrijf of instelling niet het centrum van de organisatie van ons werk is. Niet je eigen bedrijf moet de eenheid van denken zijn bij de organisatie van ons werk, maar de maatschappij. Niet je eigen instelling moet eenheid van denken zijn bij het automatiseren, het communiceren en het delen van informatie of het uitvoeren van transacties, maar de keten. De komende jaren zal de eenheid van denken veranderen van bedrijf naar: organiserend vermogen, professionele communities, gedeelde informatienetwerken en een algemene datanutsvoorziening. De enige echte manier om uit de crisis te komen is het verbeteren van onze productiviteit en daarvoor hebben we een andere eenheid van denken nodig bij de organisatie van ons werk.

Conclusie
Ondanks de hoge investeringen in ICT middelen en allerlei managementconcepten, stijgt de productiviteit van de informatiewerker nauwelijks. De reden is heel simpel: we organiseren het werk met het verkeerde instrument. Willen we naar een betaalbare en duurzame welvaart, dan zullen we een organisatiemodel moeten gaan gebruiken dat ons vele malen productiever maakt. De tijd die we dan overhouden kunnen we besteden aan allerlei taken waar de overheid steeds minder aan toe komt. Zelfredzaam, productief, creatief en flexibel zijn de nieuwe sleutelwoorden voor de mens in een duurzame welvaart.

Werk en welvaart hangen sterk met elkaar samen. De sleutel tot een duurzame welvaart is het verbeteren van de productiviteit van de informatiewerker. Dit kunnen we realiseren door de processen en taken van informatiewerker niet langer binnen de gesloten muren van bedrijven te organiseren, maar binnen flexibele en gedeelde informatienetwerken.

Zorg dat je niet de ‘postbode’ van de 21^e eeuw wordt. De postbode die te laat inziet dat briefpost vervangen wordt door e-mail en social media, zich hier niet tijdig op aanpast en daardoor zonder werk komt te zitten. Bedrijven zullen vervangen worden door communities, speel daar tijdig op in, anders ben je straks te laat.